حقوق کیفری

 

حقوق کیفری رشته ای از حقوق است که به تعریف جرم و تعیین جرایم و مجازاتهای آن می پردازد و چگونگی تعقیب مجرمان و رسیدگی به جرایم آنها و تعیین میزان مسئولیت جزایی و اجرای مجازاتهای مربوط را بیان می کند و سرانجام، وسایل و راههای اصلاح و تربیت مجرمان را مشخص می نماید. حقوق کیفری دو بخش دارد: حقوق جزای ماهوی و حقوق جزای شکلی ( آیین دادرسی کیفری ). حقوق جزای ماهوی خود به دو بخش عمومی و اختصاصی تقسیم می گردد که اولی مجموع قواعد و مقرراتی که بر مسائل عام و کلی مربوط به جرم و حدود مسئولیت کیفری و مجازات حاکم است و به منظور حفظ نظم و امنیت و آسایش عمومی و تحقق بخشیدن به عدالت و فراهم کردن وسایل تهذیب و اصلاح مجرمان، به مورد اجرا گذاشته می شود. حقوق جزای اختصاصی نیز عبارت است از مجموع قواعد و مقرراتی که تک تک افعال یا ترک افعالی را که از نظر قانونی، ممنوع بوده و جرم محسوب می شود تعریف و توصیف می کند و مجازات هر یک را معین می نماید؛ چرا که منطقا، قوانین و مقررات مربوط به هر جرم ویژه همان جرم است و قابل تسری به دیگر جرایم نیست. حقوق جزای شکلی هم دو مفهوم عام و خاص دارد. در مفهوم عام، عبارت است از مجموع قواعد و مقررات صوری و شکلی که برای کشف جرم، تعقیب متهمان و تحقیق از آنان، تعیین مراجع صلاحیتدار، راههای شکایت از احکام و نیز بیان تکالیف مسئولان قضایی و انتظامی در طول رسیدگی به دعاوی کیفری و اجرای احکام از یک سو و حقوق متهمان از سوی دیگر، وضع و تدوین شده است؛ اما در مفهوم خاص، فقط شامل قواعد و تشریفاتی است که در دادرسیهای جزایی، از زمان صدور کیفرخواست تا تاریخ صدور حکم قطعی دادگاه، باید رعایت شود.