سیارکها؛ تهدیدی برای امنیت زمین

 

آیا تا به حال شهاب دیده اید؟ شهاب قطعه سنگی از فضاست که از جو زمین عبور کرده و به مانند نوری درخشان در آسمان ظاهر می گردد. فکر می کنید اگر این قطعه سنگ خیلی بزرگ باشد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا می دانید 65 میلیون سال گذشته، سنگی عظیم الجثه از فضابه زمین اصابت کرد و موجب نابودی گسترده زندگی حیوانی و گیاهی شد؟ اگر این اتفاق دوباره رخ دهد، چه خواهد شد؟ چند نفر کشته خواهند شد و آیا بشر قادر خواهد بود به زندگی روی این سیاره ادامه دهد؟ متن زیر نگاهی نزدیکتر دارد به آنچه که این حادثه موجب می شود و چگونگی وقوع آنها؛ حادثه ای که ممکن است یک دقیقه دیگر یا میلیونها سال بعد روی دهد:

بیگانگان فضایی را فراموش کنید. بزرگترین تهدید فرازمینی برای امنیت زمین، سیارکها هستند. این بقایای به جا مانده از تشکیل سیارات هنوز در منظومه شمسی، پراکنده اند. درست است که بیشتر آنها در کمال امنیت، در مدارهای خاص خودشان قرار گرفته اند؛ اما تعداد کمی از آنها نیز وجود دارند که به شکل خطرناکی، به سمت زمین منحرف می شوند. سرانجام هشدار ستاره شناسان شنیده شد. به گفته آنها، در این مورد تنها مسئله زمان مطرح است؛ اینکه پیش از برخورد سیارک یا ستاره دنباله دار به زمین و به بار آوردن نابودی ای در مقیاسی تقریبا غیر قابل تصور، متوجه موضوع شویم. به گفته آنها، شواهد در تمام اطراف ما وجود دارند. در واقع، هر ساله چندین عبور نزدیک در روزنامه ها گزارش می شوند.

اما چه اتفاقی خواهد افتاد، اگر سیارکی به زمین اصابت کند؟ نگاهی به گزارشهای شاهدان حادثه برخورد ستاره دنباله دار در تانگوسکای سیبری در سال 1908، به ما می گوید در صورت وقوع چنین چیزی، باید منتظر چه باشیم؟ به طرز شگفت آوری، کسی کشته نشد؛ اما بیش از صد گوزن شمالی سوخته و به خاکستر تبدیل شدند. موج ناشی از ضربه همانطور که موجب نابودی کل جنگل گردید، درختان را انداخته و آنها را مانند دکلهای تلگراف، عاری از شاخ و برگ نمود. شکارچیانی که در فاصله خیلی دورتری قرار داشتند در اثر انفجار، بیهوش شده و بر زمین افتادند. همه آنهایی که در فاصله 1،000 کیلومتری حادثه برخورد قرار داشتند نور بزرگ ناشی از انفجار را در آسمان مشاهده کردند. نابودی منطقه ای نقریبا به اندازه لندن و حومه آن را در برمی گیرد. اگر چنین حادثه ای در هر شهری اتفاق می افتاد، تلفات ناشی از مرگ و میر انسانها به میلیونها نفر می رسید.

حادثه تانگوسکا توسط جسمی که بیش از 100 متر قطر نداشت ایجاد شد و شما می توانید برخوردهایی از این نوع را هر قرن یک بار یا بیشتر انتظار داشته باشید. البته بیشتر آنها در منطقه ای خالی از جمعیت یا اکثریت عظیمی از این مناطق روی خواهند داد. در صورت تکرار حادثه برخورد شهابسنگی که میلیونها سال پیش اتفاق افتاد و موجب مرگ دایناسورها شد، سناریوی فرضی تقریبا غیر قابل تصور خواهد بود. وقتی سیارکی 10 کیلومتری به زمین اصابت می کند، گرد و غبار فراوانی به هوا پرتاب می نماید که این مسئله طوفانی از شهابهای آتشین را سبب می گردد. بیل ناپیر؛ ستاره شناس رصدخانه آرمگ و نویسنده کتاب « حادثه هیجان انگیز سیارک: نمسیس » می گوید: « نابودی جهانی به طرز عظیمی، توسط پرتاب گدازه های پودرشده داغ صورت می پذیرد که تعداد زیادی شهاب به وجود خواهد آورد که همه جا را خواهد سوزاند. آنگاه جو زمین به صورت گسترده ای، دچار نابودی می گردد.

مواد شیمیایی رها شده در اثر برخورد احتمالا لایه ازن را نابود کرده و مقادیر زیادی از بارانهای اسیدی را به وجود خواهند آورد.. گرد و غباری که به شکل شهابسنگ به زمین برنگردد در جو زمین معلق مانده و جلوی نور خورشید را خواهد گرفت.

امواج زلزله ای ناشی از برخورد ستاره دنباله دار در تانگوسکا در سرتاسر جهان به ثبت رسید. پس از برخورد ستاره دنباله داری که باعث انقراض دایناسورها شد، کل زمین در اثر زمین لرزه ها ویران گردید. ناپیر می گوید: « به طرز محافظه کارانه ای، فکر می کنم درباره زلزله های 9 ریشتری صحبت می کنید. »

چهار مرحله برخورد سیارک

بنا بر گفته دانشمندان، اصابت یک سیارک را می توان به چهار مرحله تقسیم کرد:

۱- عبور از جو: تنها چند ثانیه طول می کشد که یک سیارک از جو زمین عبور کند. در طی این مدت، در حالیکه با شتاب، در حال گذر از آسمان است، اصطکاک باعث گرم شدن سطح آن گشته و سیارک تبدیل به گویی آتشین می شود. به گفته شاهدان تانگوسکا شعاع نور این گوی آتشین تقریبا از افق تا افق امتداد پیدا کرد.

۲- قشردگی: در زمان برخورد، سیارک انرژی جنبشی خود را به سنگهای زمین انتقال می دهد. این باعث به وجود آمدن موجی ناشی از ضربه می شود که از سیارک متساطع می گردد. در طول این مرحله، سنگها در اثر ضربه، در معرض چنان فشاری قرار می گیرند که آنها را به شکل مایعی روان درخواهد آورد.

۳- ایجاد چاله: زمانی که موج ناشی از ضربه از بین می رود، سنگهای متراکم شده مجددا آزاد می گردند که این موجب انبساط ماده به سمت عقب و به صورت انفجاری خواهد شد که در این مورد، به سمت سطح زمین خواهد بود. آنگاه سنگها به سمت بیرون گسترش یافته و چاله ای در زمین ایجاد می کنند که کاسچال نامیده می شود. این یک فرایند سریع است و کاسچال شکل نهایی خود را در عرض کمتر از 10 ثانیه، به دست می آورد.

۴- کاسچال: کاسچالها معمولا گودالهایی به شکل کاسه هستند. نمونه های بزرگتر گاهی قله ای مرکزی دارند که در آنها سنگها به سمت بالا بیرون زدگی پیدا می کنند کاسچالها ممکن است دچار فروافتادگی شده و به صورت پله پله دربیایند. عمق و وسعت یک کاسچال به عواملی مانند قدرت سنگهای اطراف و جاذبه گرانشی جسم اصابت کننده بستگی دارد.

بدترین سناریوی ممکن

پس باید نگران چه چیزی باشیم: فاجعه جهانی به اندازه همان فاجعه ای که باعث انقراض دایناسورها شد یا حادثه ای کوچکتر که فقط باعث خرابی یک شهر خواهد شد؟ ناپیر می گوید: « گمان می کنم بزرگترین خطر جسمی به اندازه جسم حادثه تانگوسکا یا مافوق آن می باشد. به ویژه اگر روی آب هم فرود بیاید؛ مثلا اقیانوس اطلس. سونامی ناشی از آن برای شهرهای اطراف کناره اقیانوس اطلس فاجعه آمیز خواهد بود. »

گستره اندازه ای که نگران کننده خواهد بود بین 100 متر و 10 کیلومتر می باشد. آنها سیارکهایی هستند که حدود 1 کیلومتر پهنا دارند. آنها نابودی جهانی را موجب نخواهند شد؛ اما قادرند عواقبی در سطحی جهانی ایجاد کنند؛ طوری که سبب به بار آوردن خساراتی عظیم در همه کشورهای روی زمین خواهند شد. برآورد می شود که چنین برخوردی باعث مرگ حدود یک سوم جمعیت جهان خواهد شد: زندگی میلیاردها نفر. بنابراین اگر چه نژاد بشر باقی خواهد ماند؛ اما بزرگترین سؤال این است: آیا تمدن هم نجات خواهد یافت؟ غیر ممکن به نظر می رسد و بشریت باید ساخت همه چیز را دوباره از ابتدا شروع کند.

ممکن است در این لحظه، به این بیندیشید که چرا تلاشی جهانی برای ساخت یک سیستم انحراف خطاناپذیر صورت نمی گیرد تا به هنگام مشاهده موردی حتمی، برای استقرار آماده باشد؟ در واقع، گیج کننده به نظر می رسد که چرا ستاره شناسان بر این مسئله سماجت دارند که به جای انحراف، روی کشف تمرکز کنند تا اینکه مارک بیلی؛ مدیر رصدخانه آرمگ واقع در ایرلند شمالی، توضیحی هراس آور در این باره عنوان کرد: « اگر بتوانید سیارکی خطرناک را از مسیر منحرف کنید، پس می توانید برخوردی حتمی را نیز موجب شوید. اینجا در آرمگ، در ارتباط با این مشکل، کاری فرضی صورت گرفت. شهری تصادفی انتخاب کرده و مشاهده کردیم آیا سیارکی که بتوانیم آن را به مسیر تصادم منحرف کنیم وجود دارد. »

تعداد زیادی وجود دارند و آنها در مدلهای کامپیوتریشان، به صورت مداوم از انفجارات کوچکی برای اصلاح مدارهای آنها، استفاده کردند؛ در حالیکه سیارک نسبت به زمین، در آن سمت خورشید قرار داشت و در آسمان روز پنهان شده بود. اینها ثابت کردند چنین عملی غیر قابل فهم خواهد بود. بیلی می گوید: « کسی در این مورد چیزی نمی دانست تا اینکه چند ماه بعد، از آسمان آبی، روی شهر هدف فرود آمد. » بنابراین، باید از اصول و دستورالعملهای پیمایشگر اسپیس گارد پیروی کنیم که وظیفه جستجوی سیارکهایی با اندازه حداقل 100 متر را به عهده دارد. سپس همه این اجسام را فهرست بندی کرده و با دقت نگهداری کنیم. از این طریق، به محض قرار گرفتن یک جسم در مداری که برای زمین خطرناک به حساب می آید، دهه ها پیش متوجه آن خواهیم شد. اگر این اتفاق بیفتد، می توانیم به عنوان جامعه ای بین المللی آن را حل و فصل کنیم؛ چرا که هیچ ملتی به تنهایی، به چنین فنآوری ای دست نیافته است. »

سؤالی که اینجا به ذهنمان خطور می کند این است که آیا در صورت برخورد سیارکی بزرگ به سیاره ما، زندگی باقی خواهد ماند. در سرتاسر تاریخ زمین، حداقل پنج انقراض گسترده به وقوع پیوسته است. آخرین آنها انقراض دایناسورها بود. هر بار، زندگی باقی ماند و دوباره از اول، رشد و توسعه پیدا کرد. بنابراین، اگر چه زندگی به شکلی ادامه خواهد یافت؛ اما پیشگویی درباره اینکه چه چیزی زنده خواهد ماند و چه چیزی خواهد مرد دشوار است.

بدون نور آفتاب برای عمل فتوسنتر؛ به دلیل پوشش گرد و غبار اطراف زمین، نابودی زنجیره های غذایی روی زمین و در سطوح بالاتر اقیانوسها حتمی به نظر می رسد. شاید دانه ها باقی مانده و به هنگام فرونشستن غبارها، دوباره از نو شروع کنند. لاشخورهای کوچک؛ مانند موشهای صحرایی و سوسکهای حمام، ممکن است بتوانند رژیم غذایی جدیدی اتخاذ کنند. زندگی در اعماق پایین کف اقیانوسها؛ در اطراف منافذ آب گرم، احتمالا متأثر از این موضوع نخواهد شد.

منبع: ترجمه شده از کتاب « Developing Reading Proficiency In English 3 »