تعریف حقوق اساسی

 

حقوق اساسی شاخه ای از دانش حقوق است که بخشی از حقوق عمومی و عالیترین نوع قواعد حقوقی می باشد که از پیدایش دولت - کشور و ارکان و انواع آن، شکل حکومت، سازمانها و نهادهای سیاسی، وظایف و اختیارات قوای عالیه و نیز از روابط آنها با یکدیگر و همچنین مصونیتها، آزادیها و حقوق عمومی آحاد مردم که دولت نگاهبان آن است بحث می کند. مهمترین موضوعات حقوق اساسی بر اساس تعریف فوق، عبارت است از: 1- شکل دولت - کشور، بنیادها و نمودهای آن؛ مانند بحث از بسیط، یکپارچه و تکساخت بودن دولت یا مرکب، چند پارچه و فدرال بودن آن و نیز بحث از زبان، خط، پرچم، دین و مذهب رسمی کشور و ... . 2- رژیم سیاسی و شکل حکومت؛ مثل بحث از اینکه نظام حکومتی سلطنتی است یا جمهوری یا آرستیوکراسی یا ... و نیز بحث از تفکیک یا ادغام قوای حکومتی و روابط آنها با یکدیگر و با دیگر نهادهای سیاسی و قانونی. 3- مصونیتها، آزادیهای اساسی و حقوق ملت و آحاد مردم که دولت نگاهبان آن است؛ مثل مصونیت جان، مال و آبروی مردم، حق برگزاری اجتماعات و راهپیماییهای قانونی، آزادی بیان و همچنین حقوق و اختیارات دولت در برابر مردم.

مهمترین منابع حقوق اساسی ایران قانون اساسی است و در کنار آن، برخی قوانین عادی و عرفی و آرای دستگاههای کنترل و رویه قضایی یا بعضی از اعمال قوه مقننه و مجریه، تفسیرهای رسمی شورای نگهبان و برخی قوانین عادی؛ مانند آیین نامه های داخلی مجلس نیز از منابع فرعی و دست دوم حقوق اساسی به شمار می آیند. قانون اساسی فعلی جمهوری اسلامی ایران شامل یک مقدمه و 177 اصل و 14 فصل می باشد.