خلاصه برداری چیست و اهمیت آن کدام است؟

 

در هر رشته ای که مشغول تحصیل باشید؛ از جمله زبانهای خارجه، به متونی برمی خورید که توصیفی اند و مجبور به خواندنشان هستید یا بسیاری اوقات ضرورت می یابید به نوشتن متون توصیفی بپردازید. پایان نامه ها، مقاله های پژوهشی، گزارشهای عملکرد، نتایج مذاکرات، آزمونهای تشریحی و ... از موارد متون توصیفی هستند. نوشتن رابطه ای دو طرفه است میان نویسنده و خواننده که فرد نویسنده ابتدا مواردی را که در ذهن دارد با سازماندهی مناسب، بیان کرده و بعد خواننده با تجزیه و تحلیل کردن آن، به کشف سازماندهی متن پرداخته و متوجه مطالب می گردد. نویسنده برای بهتر نظم دادن به مطالب، نیاز دارد نخست به نوشتن رئوس مطالب یا خلاصه ای از آن چه که در ذهن دارد بپردازد و خواننده نیز برای درک بهتر متن و کشف رابطه میان قسمتهای مختلف آن، باید به خلاصه برداری دست بزند. خلاصه برداری شامل دسته بندی موارد مشابه و سپس بیان آنها به صورتی است که واضح باشد و ارتباط میان اقلام موجود در هر دسته و نیز ارتباط دسته ها با یکدیگر را نیز نشان دهد. در واقع، یک خلاصه برداری خوب شامل مجموعه ای از مفاهیم اصلی به علاوه جزئیاتی است از مفاهیم اصلی حمایت می کنند و انواعی دارد: 1- خلاصه برداری به صورت موضوع 2- خلاصه برداری به صورت جمله. در ذیل، به صورت اجمالی، به توصیف هر یک می پردازیم:

1- خلاصه برداری به صورت موضوع: مفاهیم موجود به صورت موضوع بیان می شوند و نه به شکل جمله. در این نوع خلاصه برداری رعایت موارد زیر الزامی است: الف- مفاهیم از مهمتر و بزرگتر به سمت مفاهیم کم اهمیت تر و کوچکتر بروند. ب- در ابتدای هر مفهوم، از حروف و اعداد - اعداد رومی، عربی و ... - استفاده شود و برای مفاهیمی که در یک رتبه قرار دارند، از یک شکل حرف یا عدد استفاده شود؛ به طور مثال، اگر اعداد رومی را برای یک مفهوم استفاده می کنیم، برای مفهوم دیگر که همرتبه با آن است نیز از اعداد رومی استفاده کنیم. ج- در ابتدای هر مورد، یک فرورفتگی قرار دهیم. این کار باعث می شود هر مورد به صورت برجسته دیده شود و از بقیه متمایز گردد. البته باید توجه داشت که مفاهیم همتراز باید تورفتگی یکسان - فاصله یک اندازه از حاشیه - داشته باشند. د- اگر در هر بیان هر مفهوم، نیاز داشتیم ادامه آن را در سطر دیگر بنویسیم، سطر بعدی دقیقا از زیر کلمه اول همان سطر شروع شود؛ نه از کناره صفحه. و- درست بعد از حروف یا اعداد ابتدای هر مفهوم، نقطه قرار دهیم؛ اما این نکته را مد نظر قرار دهید که بعد از مفاهیم رتبه پنجم به بعد، به جای نقطه باید از پرانتز استفاده گردد. ه- به کارگیری دستور زبان یکسان برای مفاهیم همرتبه.

2- خلاصه برداری به صورت جمله: تمام مواردی که در این نوع خلاصه برداری، مجبور به رعایتشان هستیم دقیقا مشابه مورد قبلی است؛ با این تفاوت که مفاهیم در قالب جمله، بیان می شوند. از آنجا که مفاهیم به شکل جمله می باشند، هم جزئیات بیشتری دارند و هم سازماندهی مطالب با وضوح بیشتری نشان داده می شوند. برای رسیدن به این هدف، جملات باید کوتاه بوده و در یک از آنها، تنها به یک مورد اشاره گردد.